የፊት ጭንብል (Mask ) ማድረግ ያለበት ማነው? በ ቤት ውስጥ ከጨርቅ የሚሰሩ   ጭንብሎች ምን ያህል የመከላከል አቅም አላቸው?

ዶ/ር ብሩክ አለማየሁ (የውስጥ ደዌ ስፔሻሊስት)

የፊት ጭንብል (face mask) ማድረግ ያለበት ማነው?

• ከኮቪድ19 ጋር በተያያዘ በጠቅላላው ማህበረሰብ ውስጥ ያለ ጤነኛ ሰው ማስክ እንዲያደርግ አይመከርም፡፡
• ማስክ ማድረግ ያለባቸው፡-
  i. የጤና ባለሙያ ከሆኑ እና የመተንፈሻ አካል ችግር ያለባቸውን ታካሚዎች የሚያክሙ ከሆ
  ii. ትኩሳት፣ ሳል፣ የአፍንጫ ፈሳሽ ወይም ማስነጠስ ያላቸው ሰዎች
  iii. ጤነኛ ቢሆኑም በቫይረሱ የተያዘን ሰው የሚንከባከቡ ሰዎች

• እንደ WHO እና CDC የመሳሰሱ አካላት ይህንን ቢሉም ማን መጠቀም አለበት ወይም የለበትም በሚለው ጉዳይ ላይ በአሁኑ ወቅት ግርታ ተፈጥሯል፡፡
• ማህበረሰቡ ማስክ ማድረጉ ሊጠቅም ይችላል የሚሉ ጥናቶችም ብቅ ብቅ እያሉ ነው፡፡ ይሁንና ሀገራት በተለያየ መልክ እየተገበሩት ይገኛሉ፡፡ ለምሳሌ እንደነ ቻይና፣ ጃፓን፣ ሆንግ ኮንግ ባሉ ሀገራት ብዙ ሰዎች ማስክ ሲጠቀሙ ይታያል፡፡ ከዚያም አልፎ እንደ ቼክ እና ስሎ9ቫክያ ያሉ ሀገራት ማስክ መልበስን በህግ አስገዳጅ አድርገውታል፡፡ ከዚህ አንፃር CDC ያለውን አቋም እየፈተሸ እንደሆነ ተገልጧል፡፡

• ሆኖም ግን እንደ ኢትዮጵያ ባሉ ሀገራት ካለው እጥረት አንፃር ሁሉም ማስክ እንዲለብስ ማድረግ በጣም አስቸጋሪ መሆኑ ግልፅ ነው።

የማስክ ዓይነቶችና ልዩነቶቻቸው

• ብዙ ዓይነት የፊት ማሰክ አይነቶች ቢኖሩም በተለይ የምንጠቀምባቸውን ሁለት የማስክ አይነቶች ላይ ትኩረት እናደርጋለን፡፡ እነርሱም ሰርጂካል ማስክ እና N95 ማስክ ናቸው፡፡
• ሰርጂካል ማሰክ
  • የተሻለ የሚጠቅመው ማስኩን ካደረገው ሰው የሚወጡ ፈሳሾችንና ድርፕሌቶችን ለመከላከል (Source Control) ነው፡፡
  • በአየር ላይ የሚንሳፈፉ ትልልቅ ፓርቲክሎችና ለማጣራት ይጠቅማል፡፡
  • በተለይ በድሮፕሌት ለሚተላለፉ በሽታዎችን ለመከላከል ይጠቅማል፡፡
  • ንፁህ አካባቢ ለመፍጠርም (ለምሳሌ በቀዶ ጥገና ወቅት) ይጠቅማል፡፡
  • ብዙ ጊዜ በተመሳሳይ ልኬት የሚመጣና ከፊት ጋር ጥብቅ ብሎ በደንብ የማይቀመጥ (noነ-tight fitting) ነው፡፡

• N95 ማስክ
  • በጤና ባለሙያ ብቻ ሊደረግ የሚገባና ባለሙያ ያልሆነ ሰው እንዲጠቀመው የማይመከር ነው፡፡
  • ከትልልቅ ፓርቲክሎች በተጨማሪ ቫይረሶችን ጨምሮ ትናንሽ ፓርቲክሎችንም የሚያጣራ ነው፡፡
  • በተለይ በአየር የሚተላለፉ (airborne) በሽታዎችን ለመከላከል ይጠቅማል፡፡
  • በተለያየ ልኬት የተዘጋጀ ነው፡፡ በጥሩ ሁኔታ ከፊት ጋር ጥብቅ ብሉ መቀመጥ የሚችል (tight fitting) ነው፡፡

በሰርጂካል ማስክና ቤት ውስጥ ከጨርቅ በሚሰሩ ማስክ መሀከል ምን ልዩነት አለ?

• ካለው እጥረት አንጻር ብዙ ሰዎች ቤት በጨርቅ የተሰፉ ማስኮችን መጠቀም ጀምረዋል፡፡
• ከዚህ አንፃር ያለው መረጃ ጥቂት ቢሆንም እ.አ.አ በ2015 የተደረገው በዓይነቱ የመጀመሪያው (RCT) በሆነ አንድ ጥናት እንደታየው ከሆነ የቫይረስ ፓርቲክሎችን አጣርቶ ከማስቀረት ብቃት አንፃር የጨርቅ ማስክ ከሰርጂካል ማስክ እጅግ ያነሰ (44% vs 97% ) ሆኖ ተገኝቷል፡፡
• ከዚህ አንፃር የአሜሪካው CDC በተቻለ መጠን የጤና ባለሙያዎች የጨርቅ ማስኮችን እንዳይጠቀሙና መጠቀም ካለባቸውም እንደ መጨረሻ አማራጭ መሆን እንዳለበት ይመክራል፡፡

የፊት ጭንብል (face mask) የሚጠቀም ሰው ምን ይጠበቅበታል?

• የፊት ጭንብል ማድረግ ብቻውን በቫይረሱ ከመጠቃት አያድንም፡፡
• የፊት ጭንብል እንደውም ሰዎችን በተሳሳተ መልኩ እንዲረጋጉና እንዲዘናጉ (false sense of safety) መንገድ ሊከፍት ይችላል፡፡
• አጠቃቀሙን ካላወቁበት ደግሞ ራሱ የኢንፌክሽን ምንጭም ሊሆን ይችላል፡፡
• ማንኛውም ሰው የፊት ማሰክ ሲጠቀም መሰረታዊ የሆኑትን የእጅ መታጠብ/የአልኮል ሳኒታይዘር መጠቀምና አካላዊ መራራቅን ማክበር ይኖርበታል፡፡
• በተጨማሪም ትክክለኛ አጠላለቅ፣ ከተደረገ በኃላ የሚደረጉ ጥንቃቄዎችንና ትክክለኛ አወጋገድን ማወቅ አለበት፡፡

ከማጥለቅዎ በፊት ምን ማድረግ አለብዎት?

• የፊት ጭንብል (face mask) ከማጥለቅዎ በፊት እጅዎን በሳሙናና ውሃ ቢያንስ ለ20 ሰከንዶች መታጠብ ወይም 60 በመቶ እና ከዚያ በላይ አልኮል ባለው ሳኒታይዘር እጅን ማፅዳት
• ጭንብሉን ያልተቀደደ ወይም ያልተበሳ መሆኑን መመልከት

የማጥለቅ/አጠቃቀም ሂደቱ እንዴት ነው?

•  ከላይ መሆን ያለበት ሲነካ ጠንከር ያለ ስስ ብረት ባለበት በኩል ነው (ስዕሉን ይመልከቱ)
• አብዛኛውን ጊዜ ነጩ ክፍል ከውስጥ ሰማያዊው ደግሞ ከውጭ መሆን አለበት

• መጀመሪያ ጭንብሉን ፊት ላይ ማስቀመጥ፣ በገመዶቹንም ጆሮዎችዎ ላይ ማያያዝ
• አፍን፣ አፍንጫን እና አገጭን እንዲሸፍን አድርጎ ማስተካከል
• ከዚያ የላይኛውን ጠንከር ያለውን ክፍል በአፍንጫ ቅርፅ ማስተካከል

• መጀመሪያ ጭንብሉን ፊት ላይ ማስቀመጥ፣ በገመዶቹንም ጆሮዎችዎ ላይ ማያያዝ
• አፍን፣ አፍንጫን እና አገጭን እንዲሸፍን አድርጎ ማስተካከል
• ከዚያ የላይኛውን ጠንከር ያለውን ክፍል በአፍንጫ ቅርፅ ማስተካከል
• በፊትዎና በጭንብሉ መሃል ክፍተት እንዳይኖር ማድረግ
• ካጠለቁ በኃላ የውጨኛውን ክፍል አለመንካት፤ ተሳስተው ከነኩ ለ20 ሰከንዶች መታጠብ ወይም 60 በመቶ እና ከዚያ በላይ አልኮል ባለው ሳኒታይዘር እጅን ማፅዳት

የፊት ጭንብል (face mask) አወላለቅ/አወጋገድ

• ማውለቅ ሲፈልጉ ከጆሮ ጋር የተያያዘበትን ገመዶች በማውለቅ (የውጨኛውን ክፍል ሳይነኩ) ከፊት ላይ ማንሳት
• መዘጋት ወደሚችል የቆሻሻ መጣያ ውስጥ ማስወገድ
• በተቻለ መጠን ደግሞ አለመጠቀም

በመጨረሻም በአለም የጤና ድርጅት (WHO) የተዘጋጀውን ይህንን ቪዲዮ መመልከት ተግባራዊ ሂደቱን ያሳያል፡፡ (https://www.youtube.com/watch?v=M4olt47pr_o)

የጤና ወግ

በመረጃ የተመሰረተ ሕክምና ብቻ ።  

………………………………………………………………………………………………………………………..

ይህ የጤና ወግ ድረ ገፅ ነው።
ስለ ጤንነታችሁ ማወቅ የምትፈልጉትን መረጃ የምታገኙበት ፣ በህክምና ባለሙያዎች የሚዘጋጅ የመረጃ ምንጭ ነው።
ሁልግዜም ከሀኪማችሁ ተማከሩ፣ ተጨማሪ መረጃ ከፈለጋችሁ የኛን ድረ ገፅ ጎብኙ።

በጥናት የተደገፈ መረጃ ብቻ እናቀርባለን።

የህክምና ባለሙያዎች ለህሙማኖቻችሁ የሚሆን የሚነበብ መረጃ ከፈለጋችሁ ይህን ግፅ ጠቁሟቸው። ህሙማኖቻችሁ እንዲያውቁት የምትፈልጉትን ነገር መረጃ ጠቅሳችሁ ፃፉልን፣ ስምችሁን ጠቅሰን እናወጣለን። የህክምና ተማሪዎች እንዲጽፉ እናበረታታለን።

በተጨማሪም በጤና ወግ ፖድካስት፣  በ ዩትዩብ ፣በ ትዊተር ፣ በ ፌስቡክ ፣ በቴሌግራም የተለያዩ የማህበራዊ ሚዲያ ገፆቻችን ታገኙናላችሁ ።