በ ሀብታሙ አለሙ ፡ በ አርባ ምንጭ ዩኒቨርሲቲ መምህር እና ክሊኒካል ሚድዋይፈሪ ስፕሻሊስት
Reviewed by Dr. Mintesnot Mahtemsilassie Tale , OBGYN specialist, reproductive endocrinology and infertility(REI) subspecialist
ድህረ ወሊድ
አንዲት እናት ልጅ ከወለደች በኋላ ያሉት ቀናት እና ሳምንታት የድህረ ወሊድ ጊዜ በመባል ይታወቃል።ይህም ልጅ ከተወለደ በኋላ ያለው ጊዜ በተለይም የመጀመሪያዎቹ ስድስት ሳምንታት ቀደምት የድህረ ወሊድ ጊዜ በመባል ይታወቃል። ቀደምት የድህረ ወሊድ ጊዜ በሴቶች ህይወት ውስጥ ከወሊድ በኋላ በአካል፣ በስሜታዊ እና በስነ ልቦና ለውጦች የሚታወቅ ወሳኝ ምዕራፍ ነው።እነዚህን ለውጦች መረዳት እና እነሱን እንዴት ማስተዳደር እንደሚቻል ማወቅ ለአራስ እናቶች ደህንነት እና ምቾት ወሳኝ ናቸው። በዚህ ጽሑፍ ውስጥ፣ ስለ መጀመሪያው የድህረ ወሊድ ጊዜ ቁልፍ ገጽታዎች ማለትም የአካል ማገገምን፣ ስሜታዊ ደህንነትን፣ አዲስ የተወለደ ሕፃን እንክብካቤን እና የድጋፍ ሥርዓቶችን የምናይ ይሆናል።
አካላዊ ለውጦችን መረዳት:- ከወሊድ በኋላ ወዲያውኑ ሰውነትዎ ከእርግዝና እና ምጥ ማገገም ሲጀምር ተከታታይ የአካል ለውጦችን ያደርጋል ።
- የማሕፀን መኮማተር
ልጅ ከወለዱ በኋላ ማህፀን ወደ ቀድሞው እርግዝና መጠን እና ቅርፅ በመኮማተር ቀስ በቀስ የሚመለስበት ሂደት ይከሰታል። ይህ ሂደት በተለይ ጡት በማጥባት ወቅት የማህፀን ቁርጠት እና ምቾት ማጣት ሊያጋጥምዎት ይችላል።
መመሪያዎች:
- ሙቀትን ይተግብሩ: በታችኛው የሆድ ክፍል ላይ ማሞቂያ ፓድን ወይም ሙቅ ፎጣን ይጠቀሙ
- ቀለል ያሉ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ያድርጉ: እረፍት ለማገገም ወሳኝ ነገር ነው፣ ነገር ግን እንደ መራመድ ያሉ ቀላል የአካል ብቃት እንቅስቃሴዎች የደም ዝውውርን ያበረታታሉ እና ለፈውስ ይረዳሉ።
- የህመም ማስታገሻዎችን ይውሰዱ፡ ያለሀኪም ማዘዣ የሚሸጡ የህመም ማስታገሻዎች እንደ ibuprofen ወይም acetaminophen ያሉ ህመምን ለማስታገስ ይረዳሉ። ነገር ግን ማንኛውንም መድሃኒት ከመውሰድዎ በፊት ለርስዎ ደህንነታቸው የተጠበቀ እና ተገቢ መሆናቸውን ለማረጋገጥ የጤና እንክብካቤ አቅራቢን ያማክሩ።
- የህክምና እርዳታ ይፈልጉ: ህመሙ ከባድ ከሆነ, የማያቋርጥ ወይም የኢንፌክሽን ምልክቶች ከታዩ (ለምሳሌ ትኩሳት, መጥፎ ሽታ ያለው ፈሳሽ), አስቸኳይ የህክምና እርዳታ ያግኙ።
- ደም መፍሰስ እና ሎቺያ
ደም መፍሰስ እና ሎቺያ፣ ልጅ ከወለዱ በኋላ የሚፈጠረው የሴት ብልት ፈሳሽ በድህረ ወሊድ ጊዜ ውስጥ የተለመዱ ክስተቶች ናቸው። መጀመሪያ ላይ ፈሳሹ ደማቅ ቀይ እና የደም መርጋት ሊኖረው ይችላል ቀስ በቀስ በበርካታ ሳምንታት ውስጥ ወደ ቀላል ቀለም ይሸጋገራል ።ይህ ፈሳሽ ከሰውነት ውስጥ ከመጠን በላይ ደም እና ሕብረ ሕዋሳትን ከማህፀን የማስወገድ ተፈጥሯዊ መንገድ ነው።
ኢንፌክሽን ለመከላከል ከታች የተገለትን መመሪያዎች ይተግብሩ ።
መመሪያዎች:
- ታምፖን እና የወር አበባን ከመጠጣት መቆጠብ
- ንጣፎችን ደጋግመው ይቀይሩ፡
- የደም መፍሰስ በጊዜ ሂደት ቀስ በቀስ እየቀነሰ ይሄዳል። ነገር ግን, ድንገተኛ የደም መፍሰስ መጨመርከ ወይም ትልቅ የደም መርጋት ካለፈ ወይም የማያቋርጥ መጥፎ ሽታ ካለው የሕክምና እርዳታ ማግኘት አስፈላጊ ነው። እነዚህ ምልክቶች ከወሊድ በኋላ የደም መፍሰስን ወይም ሌሎች ችግሮችን ሊያመለክቱ ይችላሉ ።
- የድህረ ወሊድ ህመም እና ምቾት ማጣት
ከወሊድ በኋላ እናቶች የተለያዩ አይነት ህመም እና ምቾት ማጣት ሊሰማቸው ይችላል፡ ከነዚህም ውስጥ፡- የፐርኔያል ህመም (በሴት ብልት እና በፊንጢጣ መካከል ባለው አካባቢ ህመም)፣ የጡት ህመም፣ኤፒሲዮቶሚ ወይም የቀዶ ጥገና ህመም (በወሊድ ወቅት የሚደረጉ የቀዶ ጥገና እርምጃዎች በተጎዱ አካባቢዎች የሚኖር ህመም) እና አጠቃላይ የሰውነት ህመም።
መመሪያ፡
- መደበኛ የእረፍት ጊዜያትን እና እንደ መራመድ ያሉ ቀለል ያሉ የአካል ብቃት እንቅስቃሴዎችን ማድረግ ።
- የዳሌ ጡንቻዎችን ለማጠናከር እና ምቾትን ለማስታገስ እንደ Kegels ያሉ የዳሌ ወለላ ልምምዶችን ይለማመዱ።
- የሲትዝ መታጠቢያዎች (የሞቃታማ የውሃ መታጠቢያዎች ለፔሪያኒል አካባቢ) እና የበረዶ መጠቅለያዎች ከፐርናል ምቾት እፎይታ ያስገኛሉ ።
- የህመም ማስታገሻዎችን መውሰድ፡ በጤና እንክብካቤ አቅራቢዎ በሚመከር መሰረት የህመም ማስታገሻዎችን ይውሰዱ። በተጨማሪም፣ ስለ ህመም ደረጃዎች ከጤና አጠባበቅ አቅራቢዎች ጋር በግልፅ መገናኘት እና ተገቢውን ድጋፍ እና መመሪያ መፈለግ ከወሊድ በኋላ የሚመጣን ምቾት በብቃት ለመቆጣጠር ይረዳል።
- የጡት ህመም፡የጡት መጨናነቅን ለማስታገስ ሞቅ ያለ መጭመቂያዎችን ይጠቀሙ ወይም ሙቅ ሻወር ይውሰዱ። የሚፈሰውን የጡት ወተት ለመምጠጥ እና እርጥበታማነትን እና ብስጭትን ለመከላከል የጡት ንጣፎችን ይጠቀሙ። የጡት ጫፍ ህመምን ለማስወገድ ህፃኑ በትክክል መያዟን ያረጋግጡ። መጨናነቅን ለመከላከል ብዙ ጊዜ ጡት ማጥባት።
የሕክምና እርዳታ መቼ እንደሚፈልጉ
በድህረ ወሊድ ወቅት ብዙ አካላዊ ለውጦች እና ምቾት ማጣት የተለመዱ ቢሆኑም፣ አንዳንዶች የህክምና ክትትል የሚያስፈልጋቸውን መሰረታዊ ችግሮች ሊያመለክቱ ይችላሉ። አዲስ እናቶች የሚከተሉትን ካጋጠሟቸው የሕክምና እርዳታ ማግኘት አለባቸው ።
- በአጭር ጊዜ ውስጥ ከመጠን በላይ ወይም ከባድ ደም መፍሰስ።
- ከባድ ወይም የማያቋርጥ የሆድ ህመም ወይም ቁርጠት።
- ትኩሳት ወይም ብርድ ብርድ ማለት ኢንፌክሽንን ሊያመለክት ይችላል።
- መቅላት፣ ሙቀት ወይም ከኤፒሲዮሞሚ የሚወጣ ፈሳሽ – ከኤፒሲዮቶሚ ወይም የቀዶ ጥገና መቆረጥ ቦታ መቅላት፣ ሙቀት ወይም ፈሳሽ።
- በከባድ የጡት ጫፍ ህመም፣ ደካማ የጡት ጫፍ ወይም በቂ ያልሆነ የወተት አቅርቦት ምክንያት ጡት ማጥባት አስቸጋሪ ከሆነ።
የአእምሮ ጤናዎን መንከባከብ
በሆርሞን ሚዛን መዛባት፣ በእንቅልፍ እጦት እና አዲስ የተወለደ ልጅን የመንከባከብ ፍላጎት የተነሳ ቀደምት የድህረ ወሊድ ጊዜ ስሜታዊ ፈታኝ ሊሆን ይችላል። እነዚህ ምክንያቶች ለሀዘን፣ ለድብርት ወይም ለረዳት እጦት ስሜት አስተዋጽኦ ያደርጋሉ። በዚህ ጊዜ ለአእምሮ ጤንነትዎ ቅድሚያ መስጠት በጣም አስፈላጊ ነው። አንዳንድ ጠቃሚ ምክሮች እነሆ፡-
- ከሚወዷቸው ሰዎች ድጋፍ ይፈልጉ፡ ስለ ስሜቶዎ ከባልደረባዎ፣ ከቤተሰብዎ አባላት ወይም ከጓደኞችዎ ጋር ይነጋገሩ።
- እርዳታ ለመጠየቅ አያመንቱ፡ ለመቋቋም እየታገሉ ከሆነ የባለሙያ እርዳታ ለማግኘት አይፈሩ
- እራስን መንከባከብን ይለማመዱ፡ ደስታን እና መዝናናትን ሊሰጡ የሚችሉ እንቅስቃሴዎች ውስጥ መሳተፍ፤ እንደ ማንበብ፣ ሙዚቃ ማዳመጥ ወይም በተፈጥሮ ላይ ጊዜ ማሳለፍ፣በቂ እንቅልፍ ያግኙ በተቻለ መጠን ብዙ እረፍት ያድርጉ ፣ጤናማ አመጋገብ ይመገቡ፡ ሰውነትዎን በጤናማ ምግቦች መመገብ የአእምሮ ጤናን ጨምሮ አጠቃላይ ደህንነትዎን ሊደግፍ ይችላል።
አዲስ የተወለደ ልጅን መንከባከብ
በድህረ ወሊድ መጀመሪያ ላይ አዲስ የተወለደ ልጅን መንከባከብ በመመገብ ላይ ማተኮር (ጡት ማጥባትም ሆነ ፎርሙላ መመገብ)፣ የዳይፐር ንፅህናን መጠበቅ፣ ደህንነቱ የተጠበቀ የእንቅልፍ ልምዶችን መለማመድ፣ ጤናን እና እድገትን በመደበኛ ምርመራዎች መከታተል እና ለወላጆች ራስን መንከባከብ ቅድሚያ መስጠትን ያካትታል። የአመጋገብ መርሃ ግብር ማዘጋጀት፣ተገቢውን የዳይፐር እና የእምብርት ገመድ እንክብካቤን መከተል፣ የበሽታ ምልክቶችን መመልከት እና አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ስሜታዊ ድጋፍ መፈለግ አስፈላጊ ነው ። በዚህ ጊዜ ውስጥ ከልጅዎ ጋር በመተቃቀፍ፣ በመነጋገር እና በለዘብተኝነት መጫወት አስፈላጊ ነው።
መመገብ: ጡት ማጥባት፡- የጡት ወተት ለህፃናት ምርጥ የአመጋገብ ምንጭ ሲሆን ፀረ እንግዳ አካላትን እና ጠቃሚ ንጥረ ነገሮችን ይሰጣል። ጡቱን በጥሩ ሁኔታ እንዲይዝ ያረጋግጡ እና እንደ አስፈላጊነቱ ጡት ያጠቡ ፣ ብዙውን ጊዜ በየ 2-3 ሰዓቱ።
የዳይፐር እንክብካቤ : ዳይፐር በተደጋጋሚ፣ ቢያንስ በየ 2-3 ሰዓቱ፣ ወይም እርጥብ በሆኑ ወይም በቆሸሸ ቁጥር ይቀይሩ። ይህ ዳይፐር ሽፍታ እና ምቾት ለመከላከል ይረዳል። በዳይፐር ለውጥ ወቅት የልጅዎን ዳይፐር አካባቢ ለማጽዳት ለስላሳ መጥረጊያዎች ወይም ሙቅ ውሃ እና የጥጥ ኳሶች ይጠቀሙ። የልጅዎን ቆዳ የሚያበሳጩ ኃይለኛ ሳሙናዎችን ወይም መጥረጊያዎችን ከመጠቀም ይቆጠቡ።
ማጠብ: ልጅዎን በሚታጠብበት ጊዜ መለስተኛ የሕፃን ሳሙና እና የሞቀ ውሃን ይጠቀሙ። ልጅዎን በሳምንት 2-3 ጊዜ ይጠቡ ወይም እንደ አስፈላጊነቱ። ሞቅ ያለ ውሃ እና ቀላል የህፃን ሳሙና ይጠቀሙ። በመታጠብ ወቅት የልጅዎን ጭንቅላት እና አንገት ይደግፉ። በውሃ ውስጥ ከመጠን በላይ መጋለጥን ለማስወገድ መታጠቢያዎችን ከ5-10 ደቂቃ ያህል ያድርጉ። ገላዎን ካጠቡ በኋላ ህጻንዎን በስላሳ ፎጣ ይሸፍኑት እና ያደራርቁዋቸው።
የድህረ ወሊድ እንክብካቤ እና ድጋፍ
መደበኛ የድህረ ወሊድ ምርመራዎች እና ጉብኝቶች የእናትን እና የህፃኑን ደህንነት ለማረጋገጥ ወሳኝ ናቸው። እነዚህ ቀጠሮዎች የጤና እንክብካቤ ባለሙያዎች የእናትን አካላዊ እና ስሜታዊ ጤንነት እንዲሁም የሕፃኑን እድገት እንዲከታተሉ እድል ይሰጣቸዋል። መደበኛ ምርመራዎች በዚህ የሽግግር ወቅት ሊፈጠሩ የሚችሉ ማናቸውንም ችግሮች ወይም ስጋቶች አስቀድሞ ለማወቅ እና ጣልቃ ለመግባት ያስችላል።
ተግባራዊ እርዳታ: ቤተሰብ እና ጓደኞች በቤት ውስጥ ስራዎች, ምግብ በማብሰል እና አዲስ የተወለደውን ልጅ በመንከባከብ, እናቲቱ ለእረፍት እና ከልጇ ጋር ግንኙነትን እንድታስቀድም ማድረግ ይችላሉ ።
ለማጠቃለል: ቀደምት የድህረ ወሊድ ጊዜ ለእናቶች ከፍተኛ የአካል ለውጦች እና ልምዶች ጊዜ ነው። እነዚህን ለውጦች በመረዳት እና ተገቢውን ራስን የመንከባከብ እርምጃዎችን በመተግበር, እናቶች አካላዊ ምቾትን በተሳካ ሁኔታ ማስተዳደር እና ለስላሳ ማገገም ይችላሉ። ይሁን እንጂ የባለሙያ ጣልቃገብነት የሚያስፈልጋቸውን ውስብስብ ችግሮች ሊያመለክቱ የሚችሉ ምልክቶችን ማወቅ በጣም አስፈላጊ ነው። በዚህ አስጨናቂ ወቅት የእናትን እና ህጻን ደህንነትን ለማረጋገጥ ከጤና ባልሙያዎች ጋር ግልጽ የሆነ ግንኙነት እና ወቅታዊ የህክምና እርዳታ መፈለግ አስፈላጊ ናቸው።
ማጣቀሻዎች
1.World Health Organization recommendations on maternal and newborn care for a positive postnatal experience,2022.
2.Williams Obstetrics 26th ed, page 1634.
