Written by Dr Dagmawit Mesfin (General Practitioner)

Reviewed by Dr Fistum Tilahun, MD, Internist, Transplant Nephrologist

መግቢያ: በተለያዩ የምርት ስሞች ማለትም ቫዞቴክ (Vasotec) እና ሬኒቴክ (Renitec) በመባል ገበያ ላይ ይገኛል። ገበያ ላይ የዋለው በ1984 G.C ሲሆን በ1985 ደግሞ በየምግብ እና መድሀኒት ቁጥጥር ቢሮ የብቃት ማረጋገጭ ተሰጥቶታል። በዋናነት የደም ግፊትን (ከፍተኛ የደም ግፊትን) ለመቆጣጠር የሚታዘዘ ነው። ይሁን እንጂ ጥቅሞቹ ደም ግፊትን ከመቆጣጠር በተጨማሪም ለልብ ድካም፣ በስኳር ምክንያት የሚመጣ የኩላሊት በሽታ እና የልብ ድካም ማገገምን ለማከም ያገለግላል። የደም ግፊትን በመቀነስ እና የልብ ስራን በማሻሻል ኤናላፕሪል የልብና የደም ቧንቧ ችግሮችን ለመከላከል እና አጠቃላይ ደህንነትን ለማሻሻል ይረዳል።

የሚሰራበት ዘዴ: ኤንአላፕሪል በኩላሊት ውስጥ የሚመረትን አንድ ሆርሞን እንዳይሰራ በማድረግ የሕክምና ውጤቶቹን ይሠራል። ይህ ሆርሞን የደም ግፊትን በመጨመር የሚሰራ ነበር። ኤንአላፕሪል የዚህን ሆርሞን ስራ ይቀንሳል እናም በዚህም ምክንያት የደም ሥር የደም ግፊትን ይቀንሳል። ይህ ዘዴ ልብን ከመጠን በላይ ጭንቀት ለመጠበቅ ይረዳል እንዲሁም የስኳር በሽተኞች ላይ የኩላሊት መድከም እንዳይብስ ያደርጋል።

እንዴት ይሰጣል: ኤንአላፕሪል በብዛት በአፍ ውስጥ በኪኒን መልክ ይሰጣል። ይሁን እንጂ በአንዳንድ ሁኔታዎች እንደ ከባድ የደም ግፊት ወይም የልብ ድካም በሆስፒታል ውስጥ በደም ውስጥ ሊሰጥ ይችላል። በአፍ የሚወሰደው መንገድ በቤት ውስጥ ራስን በራስ መስጠት ያስችላል።

❌❌❌ እርግዝና እና ኢናላኘሪል: ነፍሰ ጡር ሴቶች ወይም ለመፀነስ ያቀዱ ኤንአላፕሪልን ሲያስቡ ጥንቃቄ ማድረግ አለባቸው። በመጀመሪያው ሶስት ወር ውስጥ እንደ ምድብ ሲ እና  በሁለተኛው እና በሦስተኛው ወር ጊዜ ምድብ ዲ ውስጥ ይቆጠራል። መድሃኒቱ በማደግ ላይ ባለው ፅንስ ላይ ሊያደርስ የሚችለው ጉዳት በተለይም በሁለተኛው እና በሦስተኛው ወር ውስጥ አለ። እነዚህም የኩላሊት ስራ መቋረጥ, ዝቅተኛ የእንሽርት ውሃ ፈሳሽ መጠን (oligohydramnios) እና የራስ ቅሉ ላይ የአካል ጉድለቶችን ጨምሮ ሊያመጣ ይችላል።  ስለዚህ በእርግዝና ወቅት የደም ግፊትን ወይም ሌሎች የልብና የደም ሥር (cardiovascular) በሽታዎችን ለመቆጣጠር አስተማማኝ አማራጮችን ከሚሰጥ የጤና አጠባበቅ ባለሙያ ጋር መማከር በጥብቅ ይመከራል።

ከምግብ እና ከሌሎች መድሀኒቶች ጋር ያለው ግንኙነት: ኤንላፕሪል ከምግብ ቡሃላ ማታ ላይ ቢወሰድ ይመከራል። ይህ መድሀኒት ልክ እንደ ብዙ መድሃኒቶች ከሌሎች መድሃኒቶች ወይም ንጥረ ነገሮች ጋር ላይስማማ ይችላል። ሊከሰቱ የሚችሉ አለመስማማቶችን ለማስቀረት ያለሀኪም የሚገዙ መድሃኒቶችን እና ቫይታሚኖችን ጨምሮ ስለ ሁሉም መድሃኒቶች ለጤና ባለሙያ ማሳወቅ አስፈላጊ ነው። በተለይም ስቴሮይድ ያልሆኑ  መድኃኒቶች (NSAIDs) እንደ ዳይክሎፌናክ እና ዳይሬቲክስ (የሚያሸኑ መድሀኒቶች) የኢንአላፕሪልንን ውጤታማነት ይቀንሳሉ ወይም የኩላሊት ችግርን ይጨምራሉ። በተጨማሪም ኤንላፕሪል በአንዳንድ ግለሰቦች ላይ የፖታስየም ንጥረ ነገር መጠንን ከፍ ሊያደርግ ስለሚችል በፖታስየም የበለጸጉ ምግቦችን ወይም ተጨማሪ ምግቦችን ከመጠን በላይ መውሰድ መወገድ አለበት። ክክትል  በመጀመሪያ ትኩረት ሊሰጠው የሚገባው ይህ መድሀኒት ከሀኪም ትዕዛዝ ውጭ መወሰድ የሌለበት መሆኑን ነው። በኤንላፕሪል ሕክምና ወቅት የደም ግፊትን እና የኩላሊት ሥራን መደበኛ ክትትል ማድረግ አስፈላጊ ነው። የመድሀኒቱ መጠን እንደአስፈላጊነቱ እና እንደግለሰቡ በመመርኮዝ መጠኑ ሊስተካከል ይችላል። የሕመም ምልክቶችን ሊያባብሰው ወይም የደም ግፊትን ሊያገረሽ ስለሚችል ኤንአላፕሪል ያለ የሕክምና ምክር በድንገት ማቆም የለበትም።

የጎንዮሽ ጉዳቶችን: ኤንአላፕሪል በአጠቃላይ አዘወትሮ የሚታዘዝ ቢሆንም የጎንዮሽ ጉዳቶችን ማወቅ አስፈላጊ ነው። አብዛኛዎቹ የጎንዮሽ ጉዳቶች ቀላል እና ጊዜያዊ ናቸው ለምሳሌ ማዞር, ድካም, ሳል, ራስ ምታት እና ማቅለሽለሽ ናቸው። ሆኖም፣ አልፎ አልፎ ቢሆንም፣ አደገኛ ሊሆኑ ለሚችሉ የጎንዮሽ ጉዳቶች ማወቅ እና አፋጣኝ የሕክምና እርዳታ መፈለግ በጣም አስፈላጊ ነው። እነዚህም ከባድ የአለርጂ ምላሾች፣ የኩላሊት ስራ መቋረጥ እና angioedema (ጥልቅ የቆዳ ሽፋን ማበጥ) ሊያካትቱ ይችላሉ። እነዚህ ምልክቶች ከታዩ አፋጣኝ የሕክምና ክትትል መደረግ አለበት።