በዶ/ር ያዕቆብ ታደሰ

Reviewed by Dr Tinsae Alemayehu, Pediatrics and Infectious Disease Specialist

በትናንሽ ልጆች ላይ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ የተለመደ ክስተት ነው፣ ብዙ ጊዜ በወላጆች እና ተንከባካቢዎች ላይ ከፍተኛ ጭንቀት ይፈጥራል። በልጅነት ዕድሜ ውስጥ በጣም የተለመደው የማንቀጥቀጥ አይነት ሲሆን ከ2-5% ልጆች ላይ ይከሰታል. ይህ ማንቀጥቀጥ በተለምዶ ከከፍተኛ ትኩሳት ጋር የተቆራኘ ሲሆን ለመመስከር አስደንጋጭ ሊሆን ይችላል።

ሆኖም፣ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ አብዛኛውን ጊዜ ምንም ጉዳት እንደሌለው እና ምንም አይነት የረጅም ጊዜ ጉዳት እንደማያስከትል መረዳት በጣም አስፈላጊ ነው። በዚህ ጽሑፍ ውስጥ፣ መንስኤዎቻቸውን፣ ምልክቶቻቸውን እና በሚከሰቱበት ጊዜ የምንወስዳቸውን እርምጃዎች በመመርመር ወደ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ አለም እንገባለን።

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ (Febrile Seizure) ምንድን ነው?  

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ከ6 ወር እስከ 5 አመት ባሉ ህጻናት ላይ የሚከሰት መናወጥ ሲሆን ይህም የሰውነት ሙቀት ድንገተኛ መጨመር ሲከሰት ነገር ግን የጭንቅላት ውስጥ  ኢንፌክሽን ወይም ሌላ የታወቀ የጭንቅላት ወይም የአንጎል ህመም ሳይኖር የሚታይ ነው ነው።  እነዚህም በልጅነት ጊዜ የሚያጋጥሙ በጣም የተለመዱ የማንቀጥቀጥ ዓይነቶች ናቸው።

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በሁለት ዓይነቶች ሊከፈል ይችላል-ቀላል እና ውስብስብ።

1. ቀላል የትኩሳት ማንቀጥቀጥ፡ ቀላል የትኩሳት የሚጥል በሽታ በጣም የተለመደ እና በአብዛኛው ከ5 ደቂቃ በታች የሚቆይ ነው። ብዙውን ጊዜ የልጁን አጠቃላይ አካል ያጠቃልላል፣ እግሮቹን መንቀጥቀጥ፣ የንቃተ ህሊና ማጣት እና ምላሽ አለመስጠትን ጨምሮ። ቀላል የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በ 24 ሰዓታት ውስጥ አይደጋገምም እና ምንም አይነት የረጅም ጊዜ የነርቭ ጉዳት አያስከትልም.
2. ውስብስብ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ፡ ውስብስብ የትኩሳት የሚጥል በሽታ ከ15 ደቂቃ በላይ የሚቆይ፣ በ24 ሰአታት ውስጥ ከአንድ ጊዜ በላይ የሚከሰት እንዲሁም አንድን የሰውነት ክፍል ብቻ የሚያጠቃልል ነው። የተወሳሰቡ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በሽታዎች ትንሽ ከፍ ያለ የመድገም አደጋ ስላላቸው ተጨማሪ የሕክምና ግምገማ ሊያስፈልጋቸው ይችላል።

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ መንስኤዎች 

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ትክክለኛ መንስኤ ሙሉ በሙሉ ግልፅ አይደለም። ይሁን እንጂ የሰውነት ሙቀት በፍጥነት መጨመር እንደ መተንፈሻ አካላት ኢንፌክሽን ፣ የጆሮ ኢንፌክሽን ወይም እንደ ጉንፋን ካሉ የተለመዱ የልጅነት ሕመሞች ጋር ተያይዘው እንደሚነሱ ይታመናል። ነገር ግን የትኩሳቱ የከፍታ መጠን የግድ ከተያዘው ከባድነት ጋር እንደማይዛመድ መገንዘብ ያስፈልጋል።

ምልክቶቹን ማወቅ 

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ለወላጆች በጣም አስፈሪ ተሞክሮ ሊሆን ቢችልም ፤ ነገር ግን ምልክቶቹን ማወቁ ጭንቀትን ለማስታገስ እና በአፋጣኝ ታማሚውን ለመርዳት ይረዳል።

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ዋና ዋና ምልክቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ፡-

1. የንቃተ ህሊና ማጣት
2. እጅና እግር ማጠንከር ወይም እጅ ና እግርን ባልተለመደ መልኩ በፍጥነት ማወዛወዝ
3. አይኖች ወደ ላይ መገልበጥ
4. ጥልቀት የሌለው አተነፋፈስ ወይም ጊዜያዊ የትንፋሽ ማቆም

ልጅዎ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ካጋጠመው፣ ሊወስዷቸው የሚችሏቸው አንዳንድ እርምጃዎች እነሆ፡ 

1. ይረጋጉ፡ በሚጥልበት ጊዜ መረጋጋት በጣም አስፈላጊ ነው። አብዛኛዎቹ የትኩሳት መናዶች በጥቂት ደቂቃዎች ውስጥ በራሳቸው ይጠፋሉ
2. ደህንነትን ያረጋግጡ፡ ልጅዎን ከማንኛውም አደጋ አርቀው ለስላሳ ቦታ ላይ ያድርጉት። ጉዳት እንዳይደርስበት በአካባቢው ያለውን ቦታ ያጽዱ
3. አትከልክሉ፡ በሚጥልበት ጊዜ ልጅዎን ለመያዝ ወይም ለመገደብ አይሞክሩ። በምትኩ ምራቅን ማነቆን ወይም ማስታወክን ለመከላከል በቀስታ ወደ ግራ ጎኑ አዙረው በመያዝ የቀኝ እግሩን ማጠፍ።
4. የመናዱን ጊዜ/ የሚጥልበትን ጊዜ አስተውሉ: ከ 5 ደቂቃዎች በላይ የሚቆይ ከሆነ ወይም ውስብስብ የሆነ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ካለ አስቸኳይ የሕክምና እርዳታ ይፈልጉ

መቼ የሕክምና እርዳታ እንፈልግ ?

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በአጠቃላይ ምንም ጉዳት የሌለው ቢሆንም፣ የሕክምና ክትትል አስፈላጊ የሆነባቸው አጋጣሚዎች አሉ፡

1. ማንቀጥቀጥ ከ 5 ደቂቃ በላይ የሚቆይ ከሆነ
2. ልጅዎ በሚጥልበት ጊዜ የመተንፈስ ችግር ካለበት ወይም ፊቱ መጥቆር ካለው
3. ልጅዎ በ24 ሰአታት ውስጥ ሁለተኛ ማንቀጥቀጥ ካጋጠመው
4. ልጅዎ በተደጋጋሚ ማስመለስ፣ አንገት መደንደን ወይም ሌሎች ምልክቶችን ካሳየ

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በሽታን መከላከል

ብዙውን ጊዜ ከተለመዱ የልጅነት ህመሞች ጋር ስለሚዛመዱ የትኩሳት ማንቀጥቀጥ በሽታን ለመከላከል የሚያስችል ሙሉ በሙሉ እርግጠኛ መንገድ የለም። ይሁን እንጂ የልጅዎን ትኩሳት እንደ አሲታሚኖፌን (acetaminophen ) ወይም አይቡፕሮፈን (ibuprofen) ባሉ ተገቢ ትኩሳትን በሚቀንሱ መድኃኒቶች መጠቀም የማንቀጥቀጥ አደጋን ለመቀነስ ይረዳል። በተጨማሪም ምቹ የሆነ የክፍል ሙቀት መጠበቅ እና በቂ እርጥበት ማረጋገጥ ትኩሳትን ለመቆጣጠር አስተዋፅኦ ያደርጋል።

ማጠቃለያ

የትኩሳት ማንቀጥቀጥ ምንም እንኳን አስጨናቂ ቢሆንም በተለምዶ ምንም ጉዳት የሌላቸው እና የረጅም ጊዜ ችግሮችን አያስከትልም። መንስኤውን  በመረዳት፣ ምልክቶቹን በማወቅ እና የህክምና እርዳታ መቼ እንደሚፈልጉ በማወቅ ወላጆች እና ተንከባካቢዎች ይህንን የተለመደ የልጅነት ድንገተኛ የህመም ሁኔታ በልበ ሙሉነት መቆጣጠር ይችላሉ።

ያስታውሱ፣ ትኩሳት በሚጥልበት ወቅት መረጋጋት እና ለልጅዎ ደህንነቱ የተጠበቀ አካባቢን መስጠት አስፈላጊ ነው። ማንኛቸውም ጉዳዮች ወይም ጥያቄዎች ካሉዎት፣ ተጨማሪ መመሪያ እና ድጋፍ ሊሰጥ የሚችል የጤና እንክብካቤ ባለሙያን ለማነጋገር አያመንቱ።

ዋቢዎች

 1.journal of pediatric neurosciences 10(1),9,2015

2.uptodate 2023

3.international league against epilepsy

4.American epilepsy society