written by- ቃልኪዳን  ጌትነት-4ተኛ አመት የህክምና ተማሪ (በቅ/ጳ/ሆ/ሚ/ሜ/ኮ)

Reviewed by Dr. Birhanu Buta Sora(Internal Medicine Specialist)

 

 

የሳንባ ካንሰር ምንድነው?

የሳንባ ካንሰር በጣም ከተለመዱት እና ከባድ ከሆኑ የካንሰር ዓይነቶች አንዱ ነው።

 

በአጠቃላይ ሁለት አይነት የሳምባ ካንሰር አለ። ከሳምባ የሚነሳ ካንሰር(ፕራይመሪ)  እና ከሌላ ሰውነት ክፍል የተሰራጨ (ሰከንደሪ ወይም ሜታስታሲስ) ካንሰር ነው።

 

የሳንባ ካንሰር በዋነኝነት የሚከሰተው በዕድሜ የገፉ ሰዎች ላይ ነው። አብዛኛዎቹ የሳንባ ካንሰር ያለባቸው ሰዎች 65 ወይም ከዚያ በላይ ናቸው፤ በምርመራ የተገኘባቸው በጣም ጥቂት ሰዎች ከ45 ዓመት በታች ናቸው።

 

በአጠቃላይ ሁለት አይነት የሳምባ ካንሰር አለ። ከሳምባ የሚነሳ ካንሰር(ፕራይመሪ)  እና ከሌላ ሰውነት ክፍል የተሰራጨ (ሰከንደሪ ወይም ሜታስታሲስ) ካንሰር ነው።

 

 

በበሽታው ምን ያህል ሰዎች ይጠቃሉ?

 

የሳንባ ካንሰር በአለም አቀፍ ደረጃ ለካንሰር-ነክ ሞት መንስኤ ሲሆን ይህም በወንዶች እና በሴቶች መካከል ከፍተኛውን የሞት መጠን ይይዛል።

 

የበሽታው መንስኤ ምንድነው?

 

የሳንባ ካንሰር የካንሰር አይነት ሲሆን የሚጀምረው ያልተለመዱ ሴሎች በሳንባ ውስጥ ቁጥጥር በማይደረግበት መንገድ ሲያድጉ ነው።

 

 

ለበሽታው ተጋላጭ የሚያደርጉ ሁኔታዎች ምንድናቸው?

 

  • ሲጋራ ማጨስ እስካሁን ድረስ ለሳንባ ካንሰር ዋነኛው አጋላጭ ነው። 80% ያህሉ የሳንባ ካንሰር ሞት በሲጋራ ምክንያት ነው ተብሎ ይታሰባል።
  • ካላጨሱ የሌሎችን ጭስ መተንፈስ (ሁለተኛ ጭስ ወይም የአካባቢ የትምባሆ ጭስ ይባላል) የሳንባ ካንሰር የመያዝ እድልን ይጨምራል።
  • እንደ የአየር ብክለት፣ ሬዶን፣ አስቤስቶስ፣ ዩራኒየም፣ የናፍታ ጭስ ማውጫ፣ ሲሊካ፣ የድንጋይ ከሰል ምርቶች ላሉ እና ሌሎች ለጎጂ ንጥረ ነገሮች መጋለጥ።
  • በደረትዎ ላይ የቀድሞ የጨረር ሕክምናዎች መኖር
  • የሳንባ ካንሰር የቤተሰብ ታሪክ መኖር

 

 

ህመምተኛው ምን ምን ምልክቶችን ያሳያል?

 

አብዛኛዎቹ የሳንባ ካንሰር ምልክቶች ከሌሎች ያነሰ ከባድ ከሆኑ በሽታዎች ጋር ይመሳሰላሉ። ብዙ ሰዎች በሽታው እስኪያድግ ድረስ ምልክቶች አይታዩም,።ነገር ግን አንዳንድ ሰዎች በመጀመሪያዎቹ ደረጃዎች ላይ ምልክቶች አሏቸው። ምልክቱ ላጋጠማቸው ፤ከሚከተሉት ውስጥ አንድ ወይም ጥቂቶቹ ብቻ ሊሆኑ ይችላሉ።

 

  • የማይጠፋ ወይም በጊዜ ሂደት የሚባባስ ሳል
  • የመተንፈስ ችግር ወይም የትንፋሽ ማጠር
  • የደረት ሕመም
  • በደም ማሳል
  • ያልታወቀ ክብደት መቀነስ
  • የማይታወቅ ድካም
  • የምግብ ፍላጎት ማጣት.
  • በተደጋጋሚ የሚመጡ የደረት ኢንፌክሽኖች
  • በሚተነፍሱበት ወይም በሚያስሉበት ጊዜ ህመም

 

 

 ምን ምን ምርመራዎች ይታዘዛሉ?

 

ስለምልክቶችዎ እና ስለአደጋ መንስኤዎች ለማወቅ ስለህክምና ታሪክዎ ይጠየቃሉ። እንዲሁም የሳንባ ካንሰር ምልክቶችን ወይም ሌሎች የጤና ችግሮችን ለመፈለግ ምርመራ ይደረግልዎታል።

የታሪክዎ እና የአካል ምርመራዎ ውጤቶች የሳንባ ካንሰር እንዳለቦት የሚጠቁሙ ከሆነ ተጨማሪ ምርመራዎች ይደረጋሉ።

አንዳንዶቹ ምርመራዎች የሚከተሉትን ያካትታሉ:

  • የደም ምርመራዎች
  • የደረት ራጅ እና ሲቲ ስካን በሳንባዎ ላይ ለውጦችን ሊያሳዩ የሚችሉ ምስሎችን ይሰጣሉ።
  • የእርስዎ የጤና አገልግሎት ሰጪ የካንሰር ሕዋሳትን ለመፈለግ በማይክሮስኮፕ ሊጠና የሚችል የቲሹ ወይም ፈሳሽ (ባዮፕሲ) ናሙናዎችን መውሰድ ይችላል።

 

 

በበሽታው ምክንያት የሚመጡ መዘዞች ምንድናቸው?

 

  • የትንፋሽ እጥረት
  • በደም ማሳል
  • በደረት ውስጥ ፈሳሽ
  • ወደ ሌሎች የሰውነት ክፍሎች የሚዛመት ካንሰር
  • በፊት፣በአንገት፣በእጆች ወይም በደረት ላይ እብጠት
  • በአንዱ አይን ዝቅ ያለ ሽፋሽፍት፣ በዛ ፊትዎ በኩል ትንሽ ወይም ምንም ላብ አለማላብ
  • በካንሰር የሚከሰት የመደንዘዝ ስሜት፣ የጡንቻ ድክመት ወይም የክንድ ወይም የእጅ ህመም

 

ህክምናው ምን ይመስላል?

 

የሳንባ ካንሰር ሕክምናዎች በሰውነትዎ ውስጥ ያለውን ካንሰር ለማስወገድ ወይም የእድገቱን ፍጥነት ለመቀነስ የተነደፉ ናቸው። ሕክምናዎች የካንሰር ሕዋሳትን ያስወግዳሉ፣ለማጥፋት ይረዳሉ ወይም እንዳይባዙ ይጠብቃሉ።

ለሳንባ ካንሰር የሚወስዱት የሕክምና ዓይነት በብዙ ሁኔታዎች ላይ የተመሰረተ ነው። ከእነዚህም መካከል፡-

 -ያለዎት የሳንባ ካንሰር አይነት

- የካንሰሩ መጠንና ቦታ

-ካንሰርዎ ምን ያህል የላቀ ነው (ደረጃው)

 -አጠቃላይ ጤናዎ ዋነኞቹ ናቸው።

 

በጣም የተለመዱት የሕክምና አማራጮች የቀዶ ጥገና፣ የራዲዮቴራፒ፣ ኬሞቴራፒ እና የበሽታ መከላከያ ህክምናን ያካትታሉ። እንደ ካንሰሩ አይነት እና እንደ ደረጃው የእነዚህን ህክምናዎች ጥምረት ሊያገኙ ይችላሉ።

 

የበሽታው መከላከያ መንገዶች ምን ምን ናቸው?

 

-አታጭሱ ወይም ማጨስን አያቁሙ። የሳንባ ካንሰር የመጋለጥ እድልዎ ካቆሙ በአምስት ዓመት ጊዜ ውስጥ መቀነስ ይጀምራል።

– የሁለተኛ እጅ ጭስ እና ሌሎች ሳንባዎችን ሊጎዱ የሚችሉ ነገሮችን ያስወግዱ።

– ጤናማ አመጋገብ ይመገቡ እና ለእርስዎ ጤናማ የሆነ ክብደትን ይጠብቁ።

-ለሳንባ ካንሰር ምርመራ ያድርጉ።

 

 

 

 

Sources

https://www.nhs.uk/conditions/lung-cancer/

https://www.cancer.org/cancer/types/lung-cancer.html

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/lung-cancer?gad_source=1&gclid=CjwKCAjw6JS3BhBAEiwAO9waF6MIKc9dOGYnqDgDgRGec4zPA2jsAUc-CIxJOBAvfTAT4nifafJLmBoCDrUQAvD_BwE

https://www.lungcancercenter.com/lung-cancer/complications/