Abinet Tesfaye (University Of Gondar-Clinical Year 2)
የደም ግፊት ምንድን ነው ?
ደም በደም ወሳጅ ቧንቧዎች(Arteries) ላይ የሚያሳድረው ግፊት ነው።
የደም ግፊት እንዴት ይገለጻል ?
ምሳሌ፦120/80
👉 ሲስቶሊክ የደም ግፊት፦ልብ ደም ለመግፋት በሚኮማተርበት ግዜ የሚኖረው የግፊት መጠን ነው።
👉 ዲያስቶሊክ የደም ግፊት፦ልብ ዘና(relax) በሚልበት ግዜ የሚፈጠር የግፊት መጠን ነው
ከፍተኛ የደም ግፊት የምንለው መቼ ነው ?
የደም ግፊታችን 140/90 እና ከዚያ በላይ ሲሆን ነው።
ጤነኛ የደም ግፊት የምንለው የደም ግፊታችን 120/80 በታች
120-139/80-89 ሲሆን ደግሞ ቅድመ-ከፍተኛ የደም ግፊት (Pre-hypertension) እንለዋለን
የከፍተኛ የደም ግፊት መንስዔዎች
👉 መንስኤውን መሰረት በማድረግ ከፍተኛ የደም ግፊት በሁለት ይከፈላል፦
1. መንስኤው የማይታወቅ ከፍተኛ የደም ግፊት(Essential /primary hypertension)
- ይህ ነው የሚባል ተጨባጭ መንስዔ የሌላቸው ሲሆኑ ምንአልባትም በአካባቢያዊና በዘር ውርስ ምክንያቶች(Environmental and genetic factors) ይመጣሉ ተብሎ ይታመናል።
- ከ80-95% ይይዛሉ
2. መንስኤው የሚታወቅ ከፍተኛ የደም ግፊት(Secondary hypertension)
- ሊታወቅ የሚችል ብሎም የሚታከም መንስዔ ያለው
- ምሳሌ ፦በኩላሊት ህመም አማካኝነት ሊመጣ የሚችል ከፍተኛ የደም ግፊት ተጠቃሽ ነው።
- ከ5-20% የሚሆነውን ይይዛሉ
ለበሽታዉ የሚያጋልጡ ምክንያቶች
📌 የእድሜ መግፋት ፦በተለይም እድሜያቸው ከ45 ዓመት በላይ የሆኑ ወንዶችና ከ55 ዓመት በላይ የሆኑ ሴቶች የመያዝ ዕድላቸው ይጨምራል።
📌 ዘር፦-ከፍተኛ የደም ግፊት ብዙን ግዜ ከነጮች በበለጠ በጥቁሮች(Blacks) ላይ የሚስተዋል ሲሆን የሚያስከትለው ጉዳትም ከፍ ያለ ነው።
📌 በበሽታው የተያዘ ሰው በቤተሰብ ውስጥ መኖር
📌 ከመጠን ያለፈ ውፍረትና የሰውነት ክብደት
📌 የሰውነት እንቅስቃሴ አለማድረግ
📌 ሲጋራ ማጨስ
📌 የአልኮል መጠጦችን ማዘውተር
📌 ከመጠን ያለፈ ጭንቀት
📌 ጨው የበዛባቸውን ምግቦች መመገብ
የበሽታው ምልክቶች
👉 የከፍተኛ ግፊት በሽታ አብዛኛውን ግዜ ምልክት አያሳይም ስለዚህ ያለን ብቸኛው አማራጭ የክትትል ምርመራ ማድረግ ነው። ነገር ግን ግፊታችን ከመጠን በላይ ሲጨምር የሚከተሉትን ምልክቶች ልናይ እንችላለን
📌 ከፍተኛ የሆነ ራስ ምታት
📌 የእይታ ችግር
📌 የድካም ስሜት
📌 የደረት ህመም
📌 ለመተንፈስ መቸገር
📌 የልብ ምት መዛባት
📌 ልባችን ሲመታ ለራሳችን መታወቅ
📌 ራስን መሳት ወይም የሰውነት መንዘፍዘፍ
📌 የሰውነት መስነፍ ወይም መደንዘዝ
📌 ለማወራት መቸገር
📌 ማስታወክና ማቅለሽለሽ
📌 ደም የቀላቀለ ሽንት
መቼ የህክምና እርዳታ ማግኘት ያስፈልጋል?
👉👉 ከላይ በዝርዝር የጠቀስናቸውን ምልክቶች ካስተዋሉ የህክምና ባለሙያ ማናገር ያስፈልጋል በተለይ ደግሞ ከፍተኛ የደም ግፊት እንዳለቦት ካወቁ ባፋጣኝ ወደ ጤና ተቋም መሄድ ያስፈልጋል።
የከፍተኛ የደም ግፊት መዘዞች
📌 የልብ ድካም
📌 ወደ ልብ ጡንቻዎች ደም የሚያዘዋውሩ ደም ወሳጅ ቧንቧዎች መጎዳት( Coronary Heart Disease)
📌 በጭንቅላት ውስጥ የደም መፍሰስ ችግር(Stroke)
📌 የኩላሊት በሽታ
📌 የደም የቧምቧዎች በሽታ (Peripheral Arterial Diseases)
የከፍተኛ የደም ግፊትን ለመከላከልና ብሎም ለማከም መከተል ያለብን የአኗኗር ዘይቤዎች
📌 ጨው የበዛባቸውን ምግቦች አለመመገብና የገበታ ጨው አጠቃቀማችንን መመጠን ይህም ሲባል በቀን ከአንድ የሻይ ማንኪያ ያልበለጠ ወይም ደግሞ ከ 2 gm ያልበለጠ መጠቀም
📌 አትክልትና ፍራፍሬ፤አነስተኛ ቅባት ያላቸውን የእንስሳት ውጤቶችን፣ጥራጥሬ ፣የአትክልት ዘይቶችን ማዘውተር የሚከር ሲሆን በተቃራኒው ደግሞ ጣፋጭ መጠጦችንና ምግቦች እንዲሁም ቅባት የሚበዛባቸውን ምግቦች አለማዘውተር ይመከራል
📌 ከአልኮል ነክ መጠጦች እራስን መቆጠብ
📌 ሲጋራና ሌሎች የትንባሆ ውጤቶችን ከማጨስ መቆጠብ
📌 የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ማድረግ (ቢያንስ በቀን ለ 40 ደቂቃ ፤በሳምንት ከ5-7 ግዜ መካከለኛ የአካል ብቃት እንቅስቃሴ ማድረግ ለምሳሌ እንደ ርምጃ ፣ዋና፣ሳይክል መንዳት፣ሶምሶማ የመሳሰሉትን ማለታችን ነው
📌 የሰውነትን ክብደት መቀነስና ጤናማ የሰውነት ክብደት እንዲኖረን ማድረግ
ስለከፍተኛ የደም ግፊት የተሳሳቱ አመለካከቶች
📌 ወፍራምና ከልክ በላይ የሰውነት ክብደት ያላቸው ሰዎች ላይ ብቻ የሚከሰት አድርጎ ማሰብ
📌 የሀብታም በሽታ ነው ብሎ ማመን
📌 ምልክት ካላሳየ በቀር በሽታው የለብኝም ብሎ ማመን
📌 በቤተሰብ ውስጥ በበሽታው የተያዘ ሰው ስለሌለ ብቻ እኔ ላይ አይኖርም ብሎ ማመን
📌 በእርግማን የመጣ በሽታ አድርጎ ማመን
📌 እድሜያቸው የገፉ ሰዎች ላይ ብቻ የሚከሰት አድርጎ መቁጠር
📌 የባህል ህክምና ( ለምሳሌ ፦የግብጦ አረቄ ፣ ሞሪንጋ የመሳሰሉት ) ፈዋሽ አድርጎ መቁጠር
📌 ውፍረትንና ከልክ ያለፈ የሰውነት ክብደትን ጤናማ አድርጎ መቁጠር
📌 የገበታ ጨውን ብቸኛው የጨው ምንጭ አድርጎ መቁጠርና መሰል አጓጉል አስተሳሰቦችን ልናስወግድ ይገባል
ዋቢ መፅሃፍት(References)፦
1.National Training on Hypertension For Health Care Workers In Ethiopia: Participants Manual (2016)
2.HARRISON’S PRINCIPLES OF INTERNAL MEDICINE 19th Edition
3.UpToDate® 2018
ይሄ አስተማሪ የህክምና ፅሁፍ የቀረበው የጤና ወግ እና የ ኢትዮጵያ ሕክምና ተማሪዎች ማህበር ባዘጋጁት የህክምና ተማሪዎችን የመረጃ አስበሰብ እና ህብረተሰቡን የማስተማር አቅማቸውን ለማዳበር ለታለመ የበጎ ፍቃድ ውድድር ነው። እያንዳንዱ ፅሁፍ በዘርፉ ባለሙያ ስፔሺያሊስት ሀኪም የታየ እና እርማት ተደርጎበት የቀረበ ነው ።
